Stop medicalisering lagerugklachten
Lagerugklachten zijn een symptoom, geen ziekte. De exacte oorzaak is meestal onbekend; in 95 procent van de gevallen is er geen verklaring voor de klachten. MRI- en CT-scans zijn nutteloos; de afwijkingen die gezien worden, komen net zo vaak voor bij mensen met als zonder lagerugklachten.
Dat zijn slechts een paar van de statements die een groep internationale experts, waaronder ook Nederlandse, te berde brengt in een drietal artikelen gepubliceerd in The Lancet.
Medicaliseer vooral niet, is kort gezegd de boodschap, zeker nu ook in lage- en middeninkomenslanden de grote ziektelast die dankzij deze klachten al in de rijkere delen van de wereld heerst groeiende is. Pijnstillers en operatieve ingrepen zorgen meestal niet voor verbetering en kunnen zelfs schadelijk zijn. Dat veel patiënten met chronische lagerugklachten een morfineachtige pijnstiller slikken, vindt Rob Smeets, hoogleraar revalidatiegeneeskunde aan de Universiteit Maastricht en een van de betrokken experts, dan ook een vreemde zaak, want ‘er is geen bewijs dat morfine voor chronische rugpijn op de lange termijn iets doet’.
Volgens een van de andere Nederlandse coauteurs, hoogleraar neurochirurgie Wilco Peul (LUMC), is er slechts een zeer kleine groep patiënten bij wie lagerugpijn een specifieke oorzaak heeft, zoals een wervelafschuiving of een ontsteking aan de wervelkolom. ‘Het opereren van lagerugpijn zonder anatomisch substraat noem ik daarom low value care.’ Niet dat er geen consensus is over de aanpak, zoals in de betreffende richtlijnen, maar de dagelijkse praktijk blijkt weerbarstig, aldus de neurochirurg. ‘Een bepaalde groep neurochirurgen en orthopedisch chirurgen ziet positieve resultaten van hun operaties. Maar dat geldt alleen voor de patiënten die ze terugzien. Daardoor kijken ze met een gekleurde bril; mensen bij wie het niet goed gaat, komen niet meer op consult. Realiseer je goed dat het enige syndroom dat door chirurgie zelf wordt veroorzaakt failed back surgery syndrome heet.’
Han Anema, hoogleraar verzekerings- en bedrijfsgeneeskunde (VUmc), ook coauteur, kwalificeert lagerugklachten als ‘een sociaal-maatschappelijk systeemprobleem, terwijl curatieve artsen zich nu vooral focussen op de patiënt’. ‘Patiënten met chronische, ernstige rugklachten functioneren niet meer goed of verliezen zelfs hun werk, en krijgen vaak te maken met psychische en financiële problemen. Vaak ondergaan ze onnodig veel onderzoeken en behandelingen, wat maakt dat ze in de ziekenrol schieten. Aandacht voor systeemoplossingen bij curatieve artsen en beleidsmakers is daarom hard nodig. Kijk naar effectieve werkaanpassingen of naar het toepassen van graded activity. Op die gebieden is veel wetenschappelijke evidence beschikbaar. Helaas staan er bij ons echter schotten tussen het zorgssysteem en het socialeverzekeringssysteem, waardoor de financiering van dergelijke effectieve maatregelen gericht op participatie spaak loopt. Met een multidisciplinaire aanpak – bedrijfsarts, medisch specialist, fysiotherapeut, ergotherapeut – kun je ook mensen die al langer dan zes maanden buiten het arbeidsproces staan vanwege lagerugklachten weer duurzaam aan het werk krijgen. In trialverband hebben we aangetoond hoe (kosten)effectief dat is, maar buiten een wetenschappelijke studie om stuit je bij implementatie op barrières, omdat de zorgverzekering dergelijke interventies niet vergoedt.’
En dat terwijl bijna 90 procent van de kosten van lagerugklachten productiviteitsverliezen zijn, weet Anema. ‘Een goed zorgprogramma levert daarom patiënt én maatschappij veel op.’ Dat zou volgens hem moeten uitgaan van het nieuwe gezondheidsbegrip van Machteld Huber: gezondheid is het vermogen je aan te passen, in dit geval aan rugklachten. ‘We moeten zelfmanagement bevorderen.’
Revalidatiearts Rob Smeets hoopt daarom dat de Lancet-serie een flinke impuls geeft aan publieksvoorlichting over rugpijn via de media. ‘Het moet duidelijk worden dat lagerugklachten bij het leven horen.’ Veelzeggend in dit verband is, aldus Smeets, dat bij Australische aboriginals rugpijn geen probleem was, totdat ze bekend werden met de westerse geneeskunde.
Er zijn volgens hem en de andere auteurs van de Lancet-reeks nog veel lacunes in de kennis over lagerugpijn. ‘We weten nog te weinig over preventie, hoe dat zelfmanagement van de grond te krijgen, en over de precieze invloed van ziekmakende prikkels in het bestaande zorg- en socialezekerheidssysteem.’
Smeets’ eerste advies aan artsen is: neem iets meer tijd voor de patiënt met rugklachten. ‘Niet zelden is zijn of haar voornaamste zorg niet: hoe kom ik van de pijn af? Maar: moet ik mij zorgen maken over mijn werk en hoe moet ik weer actief worden?’ En zorg ervoor dat de zorg is ingericht als een keten: ‘Alleen zo voorkom je onnodig onderzoek en onnodige behandelingen. Nu doet iedereen nog te veel zijn eigen ding.’
